AMD (zwyrodnienie plamki żółtej)

 

Co to jest AMD – zwyrodnienie plamki związane z wiekiem?

AMD (ang. Age Related Macular Degeneration) jest chorobą, która dotyczy obszaru siatkówki oka zwanego plamką żółtą. Ten rejon oka odpowiada za tzw. widzenie centralne, które potrzebne jest do wykonywania precyzyjnych czynności, takich jak np. czytanie, pisanie, rozpoznawanie twarzy, prowadzenie samochodu.

AMD jest chorobą przewlekłą, która może doprowadzić do utraty widzenia. AMD jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty osób dorosłych na świecie. Czasami choroba postępuje wolno i tylko w niewielkim stopniu uszkadza wzrok. W innych przypadkach AMD może postępować szybko, prowadząc do gwałtownego pogorszenia widzenia.

Choroba ujawnia się zwykle po 50 roku życia, a po 70 roku życia dotyka około 30% osób. Zwykle zmiany chorobowe występują w obu oczach, choć nie muszą pojawiać się jednocześnie i ich zaawansowanie może być różne.

Jakie są postacie AMD?

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem może występować w dwóch formach – suchej (zanikowej) oraz wysiękowej (mokrej, neowaskularnej).

Postać sucha AMD to prawie 90% przypadków. Jest łagodniejszym typem zwyrodnienia. Pogorszenie widzenia następuje powoli, w ciągu miesięcy lub lat. Zmiany zachodzące w plamce w tej postaci mają charakter przede wszystkim zanikowy. Na dnie oka powstają tzw. druzy tj. drobne złogi, obumierają komórki siatkówki, powstają zaniki siatkówkowo-naczyniówkowe.

Postać wysiękowa to około 10% przypadków. Ma zwykle ciężki przebieg, a utrata widzenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni. Zmiany chorobowe powstają w wyniku rozwoju nieprawidłowych naczyń pod siatkówką w okolicy plamki. Na dnie oka pojawia się obrzęk, przesięki, płyn podsiatkówkowy a nawet krwawienie. W zaawansowanej chorobie powstaje blizna i trwałe nieodwracalne uszkodzenie siatkówki.

Jakie są objawy AMD?

Jest to pogorszenie widzenia, zwłaszcza przy czytaniu, pisaniu, litery stają się nieostre i zamazane. Oglądane obrazy są zniekształcone, linie proste wykrzywiają się i uginają, w centrum pola widzenia pojawia się ciemna plama, a kolory wydają się bledsze.

Czy AMD można leczyć?

Jeżeli postać wysiękowa AMD zostanie rozpoznana wcześnie i szybko, rozpoczęcie odpowiedniego leczenia (iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF) może zatrzymać utratę wzroku, a u niektórych chorych nawet poprawić widzenie.

Iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF polegają na podawaniu do wnętrza oka zastrzyków zawierających lek hamujący powstawanie i rozwój nieprawidłowych naczyń pod siatkówką. Jest to najnowsza i najskuteczniejsza metoda leczenia postaci wysiękowej AMD. W leczeniu znalazły zastosowanie różne preparaty tj. Macugen (pegaptanib), Avastin (bewacizumab), Lucentis (ranibizumab), Eylea (aflibercept).

Podczas leczenia preparatami anty-VEGF zastrzyki doszklistkowe podawane są zwykle co 4 tygodnie przez pierwsze 3 miesiące, a następnie częstość iniekcji zależna jest od skuteczności terapii i rodzaju leku (zwykle co 8 tygodni lub rzadziej).

Do niedawna nie było metod leczenia wczesnej postaci AMD. Pacjentom zalecano jedynie zdrowy tryb życia i suplementację diety, co mogło hamować postęp choroby. Obecnie dostępna jest terapia laserem 2RT (Retinal Rejuvenation), czyli zabieg tzw. „odmłodzenia siatkówki”. Laser 2RT stosuje się we wczesnym okresie suchej postaci AMD w celu wywołania zaniku druzów i pobudzenia siatkówki do autoregeneracji. Dzięki tej metodzie leczenia możemy powstrzymać postęp choroby i zmniejszyć ryzyko przejścia suchej postaci AMD w formę wysiękową.

Suplementy diety w AMD

Profilaktyka witaminowa opóźnia rozwój choroby w przypadku regularnego stosowania. W zdrowych oczach stosowanie suplementów nie zapobiega powstawaniu AMD. Pacjentom chorującym na AMD zaleca się właściwą dietę oraz suplementację preparatami przygotowanymi dla potrzeb okulistycznych. W skład diety powinny wchodzić owoce, warzywa i inne pokarmy bogate w luteinę, zeaksantynę, astaksantynę, antyoksydanty (m. in. witaminę A, C, E, minerały tj. cynk, selen, miedź, mangan), kwasy omega-3, resweratrol. Ważna jest także zmiana trybu życia, utrzymanie aktywności fizycznej, regularna gimnastyka oraz bezwzględne zaprzestanie palenia papierosów i tytoniu.

Pomoce optyczne dla osób słabo widzących

Utrata wzroku z powodu AMD powoduje u chorych trudności w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, w poruszaniu się w nieznanym otoczeniu oraz utratę niezależności. Dla słabowidzących z powodu AMD dostępne są różne metody rehabilitacji, które nie przywrócą widzenia, ale mogą poprawić funkcjonowanie pacjenta ze słabą ostrością wzroku. Są to m. in. pomoce optyczne (do dali i bliży), pomoce nieoptyczne (powiększalniki telewizyjne, systemy komputerowe, książki na taśmach), pomoce w poruszaniu się i orientacji, terapie zajęciowe.

Od niedawna dostępna jest nowa metoda poprawy komfortu życia u chorych z suchą postacią AMD poprzez wszczepienie specjalnej soczewki SML (Scharrioth Macula Lens), która pozwala na czytanie tekstu z bliskiej odległości u osób, którym pomaga korzystanie z lupy.

Czy możliwe jest wczesne wykrycie AMD?

Wczesne rozpoznanie AMD i jego leczenie są niezwykle ważne, ponieważ mogą zapobiec utracie widzenia. Pacjenci po 50 roku życia powinni regularnie badać się u okulisty przynajmniej raz w roku.

Pacjent może także prowadzić samodzielnie kontrolę widzenia używając tzw. testu Amslera – jest to kwadrat o boku 10 cm z krateczkami. Za jego pomocą można w warunkach domowych wykryć chorobę i śledzić jej postęp. Badanie wykonuje się w okularach do czytania osobno dla każdego oka. Jeśli pacjent zauważa zniekształcenia prostych linii, ciemną plamę w centrum, to powinien jak najszybciej zgłosić się do okulisty, ponieważ to mogą być objawy AMD.

U osób ze zwiększonym ryzykiem AMD (występowanie rodzinne, zmiany w jednym oku) możliwa jest ocena ryzyka przy pomocy badania gęstości barwnika w siatkówce aparatem MPS II. Pozwala to na wykrycie osób wymagających wczesnej suplementacji, a także monitorowania postępu wczesnych zmian nie wykrywalnych innymi metodami.